← Back to portfolio
Published on

Suiker is vet gezond (Nieuwe Revu)


Vroeger was het vet,nu is suiker het gif dat ons bij bosjes dood doet neervallen. Wat een onzinnigehysterie, zeggen voedingswetenschappers. “De focus op één voedingsstof is puregemakzucht waar dieetgoeroes alleen maar snel geld mee willen verdienen.”  
Rood en glimmend, zo stond de botervloot in de koelkast vande ouders van Roland (33) vroeger. Roomboter zat er in, van de meest vettesoort. Alleen voor speciale gelegenheden kwam het op tafel te staan. Met deCalvinistisch inborst van zijn ouders waren die speciale gelegenheden niet eensheel bijzonder: er was suikerbrood. Of luxe ontbijtkoek. Daar mocht dan een dunlaagje roomboter op. “Niet te veel,” zei zijn moeder dan, “want roomboter isvet, en dat is slecht voor de gezondheid.” En daar verdween de vloot weer vande tafel in de koelkast.
Het zijn de jaren ’90. Het begint op te vallen dat mensen enmasse ter aarde storten door hartinfarcten en beroertes. In een paar decenniatijd veroveren hart- en vaatziektes de nummer 1 positie als het gaat omdoodsoorzaken in veel westerse landen. Een boeman is snel gevonden: vet. Hetklinkt immers zo lekker recht toe recht aan: vet maakt vet en dat is slecht. Bovendien:het is toch overduidelijk dat zo’n druipend goedje niet goed kan zijn voor dedoorstroming van je aderen? Eet minder vet, en je zult blakend van gezondheidoud worden, zo stelt voedingsgoeroe na voedingsgoeroe dan ook. Zelfs deoverheid gaat zich er mee bemoeien. Tussen 1991 en 1995 zendt Postbus 51, het in2012 afgeschafte propagandakanaal van de overheid, spotjes uit met  de slogan “Minder vet, wel zo lekker”. Vlees,met name de rode variant, en zuivel gaan in de ban bij het gemiddelde gezin. Eengoudmijn is geboren voor de voedingsmiddelenindustrie: opeens vullen we winkelwagensmet koekjes met dertig procent minder vet, lowfat drinkyoghurt en vetvrije chips. Gezond zullen we worden!
Zoete koek
Als we nu twintig jaar later de balans opmaken, dan lijktniemand, behalve de voedingsmiddelenindustrie, er beter op geworden. Sterkernog: we zijn er met z’n allen alleen maar dikker en ongezonder op geworden.Hart- en vaatziekten hebben zich, samen met andere welvaartsziektes alssuikerziekte, nog steviger aan de top van de doodsoorzakenlijst genesteld. Deoorlog tegen vet blijkt een loze strijd te zijn geweest,  en dus is het tijd voor een nieuwe vijand. Ditkeer zijn het de koolhydraten, en dan met name de suikers die mogen rekenen opvuile blikken. Gif is het! En ook nog eens net zo verslavend als heroïne! Hetis suiker en niet vet dat onze aderen van kolkende rivieren doet veranderen in dichtslibbendestroompjes. En de dieetgoeroes spinnen er weer garen bij. Kris Verburgh, auteurvan het niet aan te slepen boek ‘de Voedselzandloper’ noemt suikers enkoolhydraten ‘een kleverig goedje, dat het ouderdomsproces versnelt en de kansop kanker verhoogt'. De Amerikaanse cardioloog William Davis, die miljonair isgeworden met zijn internationale beststeller ‘Broodbuik’ doet er nog even eenschepje boven op. Tarwe is volgens hem het perfecte, chronische gif datverantwoordelijk is voor bijna alle moderne ziektes als overgewicht ensuikerziekte. Petra (42) wordt er gek van dat iedereen er in lijkt te trappen:“Opeens willen mijn vriendinnen nergens meer lunchen, omdat er brood wordtgeserveerd. En allemaal kirren ze dat ze zich nog nooit zo goed hebben gevoeld,nu ze de koolhydraten links laten liggen.”  
Stephan Peters, manager kennis en kwaliteit bij het Voedingscentrumzucht met Petra mee. “Het hele idee dat één voedingsstof de wortel van al hetkwaad is, is totaal achterhaald. De focus op vet of suiker alleen is voer voordieetgoeroes, die lekker makkelijk kunnen scoren met hype na hype,” zegt hij.De boeken van Verburgh en Davis zijn dan ook al lang onderuit gehaald: de beideheren interpreteren resultaten verkeerd, oversimpliceren complexe materie enshoppen bovendien ook nog eens selectief in de wetenschappelijkeliteratuur.  Maar wat deert dat, deboekverkoop wordt er  geen greintjeminder van.
Lekker vet
Maar hoe zit het dan wel? Is vet dan helemaal niet slechtvoor je? Een recente overzichtsstudie, waarin de resultaten van tientallenstudies werden samengevoegd, lijkt dat inderdaad wel te beweren.  De studie omvatte 600.000 mensen en vond geenenkel verband tussen het eten van vet en het voorkomen van hart- envaatziekten. Mensen die zich regelmatig te goed deden aan vette hamburgers,stierven helemaal niet eerder dan mensen die minder vet verorberden. “Vet pastook prima in een gezond dieet,” zegt Frans Kok, hoogleraar voeding engezondheid aan de Universiteit van Wageningen. “Van alle calorieën die jeinneemt, mogen er in een gezond dieet 30 tot 35 procent van vet komen.” Petersvoegt toe: “Eigenlijk bestaan er geen goede en slechte voedingsstoffen. Je kuntergens te veel of te weinig van binnenkrijgen, dat wel, maar één bepaaldevoedingsstof als louter slecht bestempelen is niet meer van deze tijd.”
Maar was er ook niet iets met goede en slechte vetten? “Hetis inderdaad wel belangrijk om te letten op het type vet. Vetten uit visbijvoorbeeld zijn gezonder dan die uit een hamburger, dat veel verzadigd vetbevat,” zegt Kok. “Maar dan nog steeds: als je niet meer dan 10 procent van je calorieënuit deze verzadigde vetten haalt, ben je helemaal niet ongezond bezig.” Omgerekendbetekent dat dat je ongeveer 25 gram verzadigd vet per dag binnen mag krijgen.Dat zijn gewoon twee Whoppers per dag, als je er niks anders vets naast eet! Maaker overigens niet al te vaak een cheeseburger van, want met kaas er bij ga jewel snel over de 25 gram heen.
“Uiteindelijk gaat het er – heel saai - vooral om hoegevarieerd je eet,” zegt Peters. Het bekende Mediterrane dieet, met veelolijfolie, peulvruchten en wijn, bijvoorbeeld, bevat redelijk wat verzadigdvet. En toch behoren mensen rond de Middellandse zee tot de gezondste terwereld omdat ze gevarieerd eten.” Kok is het met hem eens: “Zuivel stond ook langin het beklaagdenbankje omdat er te veel verzadigd vet in zit. Maar er zitten ookandere bouwstoffen in, die juist weer gunstig zijn voor hart en bloedvaten, datmelk en kaas gewoon gezond genoemd mogen worden.” Hij adviseert wel debotervloot niet al te vaak uit de koelkast te halen. “Boter is ongeveer 80procent vet, het is zonde om zo snel zo veel calorieën door verzadigde vettenbinnen te krijgen.”    
Eigenlijk is er maar één type vet echt slecht, en datzijn de zogenaamde transvetten. Die komen in de natuur nauwelijks voor, maar wordengeproduceerd bij het verwerken van voedsel in de fabriek. Het is onomstotelijk vastgestelddat transvetten ontzettend slecht zijn voor hart en bloedvaten. “Margarinesbijvoorbeeld bevatten in de jaren ‘80 en ‘90 ongezond grote hoeveelhedentransvetten,” zegt Peters. “Maar sinds bekend is dat transvetten zo slechtzijn, hebben voedingsmiddelproducenten hun chemische productiemethodeaangepast. Vanaf ongeveer 2000 bevat margarine, maar ook frituurvet, bijna geentransvetten meer. De gemiddelde Nederlander krijgt nu niet meer dan 1 procentvan zijn calorieën binnen via transvetten.” Het is wel heel zuur voor deRolands van deze wereld: door in de jaren ’90 roomboter te vervangen doormargarine werden ze van de regen in de drup geholpen.
Lijntje suiker
En die vermaledijde suiker dan, van het zelfde laken een pakals vet? Daar lijkt het wel op, want ook suikers en koolhydraten passen heelgoed in een gezond eetpatroon. “Of je nu kijkt naar de Amerikaanse,Scandinavische of Australische voedingsrichtlijnen, allemaal komen zeonafhankelijk van elkaar tot dezelfde conclusie: tot meer dan de helft van jecalorie-inname mag komen van koolhydraten en suikers,” zegt Peters. Hetbetekent tot Leo (45) weer opgelucht kan ademen. Eindelijk kan zijn vrouw Tinie(41) weer mee eten met het gezin. “Het afgelopen jaar kookte zal altijd apartvoor haarzelf, omdat ze vond dat ze helemaal geen koolhydraten meer binnen mochtkrijgen. De afgelopen jaren was ze bijna 10 kilo aangekomen.” Net als bij vetis het ook bij koolhydraten wel zaak om op het type te letten. “Je hebt complexekoolhydraten, waar bijvoorbeeld volkoren voedsel en groentes er veel vanbevatten, en je hebt de kleine, snelle suikers die je fles cola bevolken, maar waarook je dagelijkse appel en peer vol mee zitten. “Snelle suikers geven eenminder gevoel van verzadiging en zitten bovendien vaak in voedingsmiddelen waarook niet veel anders goeds in zit. De kleine suikers zouden maar ergens tussende 10 of 20 procent van je calorie-inname moeten zijn,” zegt Kok. Nietgetreurd, dat betekent dat je nog prima twee glazen cola op een dag naar binnenmag klokken. “Die kleine suikers zijn van zichzelf helemaal niet slecht voorje,” vult Peters aan. “Het probleem is dat ze veel te makkelijk naar binnengaan, vooral omdat ze veel in vloeibaar voedsel zitten. Als je dan toch kleinesuikers binnen wilt krijgen, doe het dan toch maar met appel. Niet alleen omdatfruit nu eenmaal gezond is, maar ook omdat je een tijdje bezig met het eten, enomdat iets fysieks in je maag komt te liggen. Het zorgt er allemaal voor dat jeminder snel te veel binnen krijgt.”
Hé, maar wacht eens even, suiker was toch een soort drugs waarje weerloos aan verslaafd kan raken? Ook dikke onzin. Engelsewetenschappers van de Universiteit van Swansea legden in 2009 suiker langs eenaantal criteria voor verslaving, zoals een toenemende behoefte na verloop vantijd, het ontstaan van ontwenningsverschijnselen, een sterk verlangen en watbleek keer op keer:  suiker lijkt in hetniks op alcohol of cocaïne. Suiker in welke vorm dan ook, is – net als vet –een essentieel  voedingsmiddel dat onsvan energie voorziet. Al het andere er omheen is niet meer dan suikerzoetehersenspinsels, ofwel ruis gecreëerd door dieetgoeroes die meer boeken willen verkopen.
Uiteindelijk komt het er op neer dat je gewoon alles mageten. Zolang je het maar met mate doet. Want  eigenlijk is en blijft dat het grote probleem:we eten gewoon te veel. Of het nu suikers zijn of vetten, het grote probleemvan de westerse mens is overdaad. “Toen in de jaren ’90 de oorlog aan vetverklaard werd, is er een grote fout gemaakt: er werden geen goedealternatieven gegeven,” zegt Peters. “Destijds kregen we inderdaad iets te veelvan onze calorieën binnen via verzadigde vetten, dus het was goed om daar wataan te doen.  Maar wat kwam er uiteindelijkvoor in de plaats, ook in al die light-producten: kleine suikers. En zo blevenwe te veel lege calorieën binnen krijgen, in voedingsmiddelen die te weiniggoede andere bouwstoffen bevatten.” Logisch dus dat overzichtsstudies geenverschil zagen bij het verminderen van de hoeveelheid vet, er kwam te veelsuiker voor in de plaats. “Als we nu van beide wat minder doen, zonder op eenspecifieke voedingsstof te focussen, dan neemt overgewicht af en gaan desterftecijfers wel omlaag,” zegt Peters. Want uiteindelijke vallen allevoedingsadviezen te bundelen in de vijf favoriete woorden van de Belgischeepidemioloog Luc Bonneux: “Eet gevarieerd, word geen vetzak.” Maar met diesaaie boodschap zouden dieetgoeroes geen boek verkopen.
 
 [Kader:] Foute voedingsadviezen
Antisuiker- en antivethypes mogen elkaar dan snel opvolgen, eigenlijkzijn de adviezen rond vet en suiker weinig veranderd de afgelopen decennia. Maarhoe zit dat met andere gezonde voedseltips?
Eieren: O, watwaren eieren de satan in de jaren ’90. Levensgevaarlijke cholesterolbommen,waar je met een beetje pech na consumptie stante pede ter aarde stortte met eenafgeknepen kransslagader rond je hart. Eet er één of – als het echt moest –maximaal twee stuks per week van, waarschuwden alle voedselexperts. De voormaligdirecteur van de Nederlandse hartstichting haalde bij elk etentje altijd heeldemonstratief het eigeel, de grootste boosdoener, uit zijn maaltijd. Totdatbleek dat het cholesterol in eieren nauwelijks invloed had op hetcholesterolgehalte in je bloed. Nu adviseert het Voedingscentrum er drie perweek, maar eigenlijk is “elke dag een ei is ook helemaal prima,” zegtkennismanager Stephan Peters van datzelfde centrum.     
Zout: Nog zo’nkiller. Te veel zout zorgt voor een hoge bloeddruk, een dodelijke voorbode voorhartproblemen. Het probleem is zo nijpend in de westerse wereld, dat het inArgentinië in restaurants verboden is om zout op tafel te hebben staan. Maargrote overzichtstudies van de wetenschappelijk hoog aangeschreven CochraneCollaboration lieten onlangs zien dat het verminderen van de hoeveelheid zout nauwelijksinvloed had op het voorkomen van hart- en vaatziekten en dat het er ook nietvoor zorgt dat je minder snel overlijdt. Toch denkt voedingswetenschapper FransKok dat de zoutinname wel wat naar beneden kan. Er is in dit onderzoek ook weerte veel op een voedingsstof gefocust is, vermoedt hij. “Maar het kleine beetjezout dat je aan tafel nog over je aardappelen gooit, zal het verschil nietmaken. Het overschot komt vooral door het eten van verwerkt en voorverpakt voedsel.”